Με τη βαθιά φωνή του, τα φουντωτά μαλλιά, μια βαλίτσα στο ένα χέρι και ένα αποτσίγαρο στο άλλο, ο Χόνζα Μπάνταλετς δεν μοιάζει καθόλου με συνηθισμένο ξεναγό.
Περιδιαβαίνοντας την Πράγα, ο Μπάνταλετς αποφεύγει συστηματικά το γραφικό αρχαίο Κάστρο και τη Γέφυρα του Καρόλου—δυο από τα σημαντικότερα αξιοθέατα της πόλης για τον μέσο τουρίστα.
Αντιθέτως, ο 55χρονος «ξεναγός» δείχνει στους επισκέπτες τη σκληρή πλευρά της τσεχικής πρωτεύουσας, μια πλευρά που οι περισσότεροι θα προτιμούσαν να αποφύγουν.
«Δεν είμαι άστεγος από επιλογή», δήλωσε αφού ολοκλήρωσε μια βραδινή ξενάγηση.
«Όμως προσπαθώ να κάνω ό,τι καλύτερο μπορώ. Δεν κλέβω, δεν κάνω απάτες, δεν καταχρώμαι προνοιακά επιδόματα. Οι ξεναγήσεις είναι υπέροχες. Μου δίνουν την ευκαιρία να εξηγηθώ καλύτερα», τόνισε.
Από τον Αύγουστο, περίπου 430 άνθρωποι έχουν καταβάλει από 200 κορώνες έκαστος (περίπου 10 ευρώ) για να επισκεφθούν τα μέρη όπου συχνάζουν οι άστεγοι της Πράγας. Τα μισά από τα έσοδα τα καρπώνεται ο ξεναγός ενώ τα υπόλοιπα πηγαίνουν στο φοιτητικό πρακτορείο Pragulic.
Ο αριθμός των αστέγων της Πράγας δεν έχει αυξηθεί σημαντικά την τελευταία τριετία, παρά την οικονομική ύφεση που γνώρισε η Τσεχία.
Σήμερα υπολογίζονται στους 4.500. Σε όλη την Ευρώπη υπάρχουν περίπου 600.000 άστεγοι, σύμφωνα με το Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών για τους Ανθρώπινους Οικισμούς.
Σε πρώην κομμουνιστικές χώρες, όπως η Τσεχία, τα υφιστάμενα κρατικά συστήματα πρόνοιας προστάτευσαν πολλούς από την κρίση χρέους της ευρωζώνης, όμως καθώς η παρεχόμενη στήριξη αρχίζει να φθίνει εκφράζονται φόβοι ότι οι άστεγοι θα αυξηθούν.
Πρόσφατα, ένα βροχερό απόγευμα, ο Μπάνταλετς ξεκίνησε μια ξενάγηση απέναντι από το λεωφορειακό σταθμό της Πράγας, σέρνοντας μαζί του μια μεγάλη βαλίτσα γεμάτη με βιβλία.
Για να συμπληρώσει το πενιχρό εισόδημά του συλλέγει πεταμένα βιβλία από τους κάδους απορριμμάτων, κάτι που δεν έδειξε εκείνη τη βραδιά στους πελάτες του εξαιτίας της βροχής.
Οι τουρίστες είδαν όμως μια σχεδόν ξεχασμένη πλάκα, δίπλα στο σταθμό, που τοποθετήθηκε εκεί στη μνήμη εννέα αστέγων και δύο σκύλων που κάηκαν ζωντανοί όταν το εγκαταλειμμένο κτίριο στο οποίο είχαν καταφύγει τυλίχθηκε στις φλόγες, το 2010.
Την περισσότερη ώρα ο Μπάνταλετς κάπνιζε γόπες, αφηγούμενος ιστορίες από τη ζωή του στο δρόμο.
Αφού έχασε τη δουλειά του (ήταν παραγωγός ειδήσεων στην τηλεόραση) και μετά από ένα οδυνηρό διαζύγιο κατέληξε άνεργος και άστεγος, πριν από μια δεκαετία. Προσπάθησε να βρει δουλειά, αλλά εις μάτην.
«Κανείς δεν προσλαμβάνει αστέγους», τόνισε ξεναγώντας τους τουρίστες του κάτω από μια γέφυρα, δίπλα σε έναν μικρό καταυλισμό αστέγων στις όχθες του ποταμού Μολδάβα.
Με βάση τα στοιχεία της ευρωπαϊκής στατιστικής υπηρεσίας, το 2011 από όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης η Τσεχία είχε το μικρότερο ποσοστό ανθρώπων που ήταν αντιμέτωποι με την φτώχεια ή τον κοινωνικό αποκλεισμό.
Σύμφωνα όμως με την Creditreform τα τελευταία δυόμισι χρόνια έχει τριπλασιαστεί ο αριθμός εκείνων που υποβάλλουν αίτημα πτώχευσης κάθε μήνα.
Για τον Τόμας Γιαν, τον διευθυντή του Κέντρου Κοινωνικών Υπηρεσιών της Πράγας, τον μεγαλύτερο κίνδυνο διατρέχουν όσοι είχαν δανειστεί με υψηλά επιτόκια.
«Οι άνθρωποι αυτοί διατρέχουν σοβαρό κίνδυνο κοινωνικού αποκλεισμού», υποστήριξε.
Ένας άλλος ξεναγός του Pragulic, ο Κάρελ Λάμπα, παρουσιάζει στους τουρίστες τη δίνη στην οποία μπορεί να βρεθεί όποιος καταλήξει στους δρόμους.
Η ξενάγηση ξεκινά από τον σιδηροδρομικό σταθμό της Πράγας—απ' όπου ξεκίνησε η περιπέτεια και του ίδιου, αφότου το έσκασε από το σπίτι του πριν από περίπου 20 χρόνια.
Σήμερα, περιγράφει πώς η ζωή του δίδαξε πολλά μαθήματα «περί ναρκωτικών, σεξ, κλοπών, για την επιβίωση στους υπόνομους, στα βαγόνια των τρένων, για το πώς να βγάζει χρήματα από την πορνεία, για τη φυλακή και για το AIDS».
Μετά από πολλά χρόνια στην πορνεία και στη χρήση ουσιών, ο Κάρελ έχει βρει πλέον διέξοδο στις εναλλακτικές ξεναγήσεις ενώ ταυτόχρονα εργάζεται και σε ένα θέατρο.
«Δείχνω στον κόσμο το άλλο πρόσωπο της Πράγας, τα σκοτεινά μέρη όπου συχνάζουν ιερόδουλες και προαγωγοί, συμμορίες ληστών, έμποροι ναρκωτικών, πρεζόνια, όλα όσα οι απλοί τουρίστες σπανίως βλέπουν», εξήγησε.
